4 kulminacje Dolnego Śląska, które musicie odwiedzić

✎ Wojciech Głodek

Czy zastanawialiście się kiedyś, z którego miejsca na Dolnym Śląsku najbliżej jest do nieba? 

Dziś zaproponujemy Wam cztery lokalizacje, które koniecznie trzeba odwiedzić, aby spojrzeć na świat z góry. Wszystkie dostępne są nawet dla niezbyt zaawansowanych turystów.

Śnieżka

Tym Was zapewne nie zaskoczyliśmy. Najwyższy szczyt Sudetów położony w otoczeniu jednych z najlepiej znanych zimowych kurortów - Szklarskiej Poręby i Karpacza. Przy sprzyjającej pogodzie dotarcie na szczyt nie jest trudne, nawet dla tych turystów, którzy dość rzadko i nieregularnie wyruszają na piesze wędrówki. Polecamy szczególnie wiosnę i jesień, bo zimą trasa jest trudniejsza, a latem można często poczuć się jak na nadmorskim deptaku.

Śnieżka o wschodzie słońca / fot. Agnieszka Koludo-Sobierańska

Śnieżka to nie tylko najwyższe miejsce na Dolnym Śląsku, to także najwyższy szczyt naszego południowego sąsiada. Tu również znajduje się najwyżej położony urząd pocztowy w Czechach. Polecamy go szczególnie, bo oferuje nie tylko znaczki pocztowe, ale i coś do zjedzenia i picia, a dodatkowo - w przeciwieństwie do położonego po polskiej stronie bufetu - w całkiem rozsądnych cenach. Można też zajrzeć do Bistro Sněžka w górnej stacji czeskiego wyciągu.

Tytuł najwyższego szczytu Czech i Śląska ma Śnieżka niezagrożony, mimo że w odniesieniu do jej wysokości pojawiają się nieraz sprzeczne doniesienia. Z wyznaczeniem wysokości Śnieżki, leżącej najpierw na granicy prusko-austriackiej, potem prusko-czechosłowackiej czy wreszcie polsko-czechosłowackiej, były zawsze problemy. Dlaczego?

Używane dotychczas metody triangulacyjne - jeśli nie pamiętacie co to, zajrzyjcie do dowolnego szkolnego podręcznika geografii - były obarczone sporym błędem. Poza tym stosowano dwa różne punkty odniesienia - w Prusach i potem w Polsce pomiary wykonywano względem Bałtyku, w Austro-Węgrach i później Czechosłowacji - względem Adriatyku.

Obserwatorium meteorologiczne na szczycie Śnieżki / fot. Mariola Marciniszyn

Jeszcze w latach 70. XX wieku podawano wartości 1603 czy nawet 1604 m n.p.m. Potem Polacy i Czesi ustalili wspólną podręcznikową wartość 1602 m n.p.m., do której wszyscy się już przyzwyczailiśmy. Jednak najnowszy pomiar dokonany przez czeskiego geodetę Vladimira Hlavsę dał wartość 1603,3 m n.p.m. Zastosowana przez Czecha metoda ma błąd na poziomie 10 cm (0,1 m), jest więc szansa, że to już ostatnia „zmiana” wysokości królowej Karkonoszy.

Hlavsa wskazał również, że najwyższy punkt znajduje się po polskiej stronie, około 3,5 metra od granicy polsko-czeskiej w kaplicy św. Wawrzyńca. Najwyższy punkt na terytorium Czech ma 1603,2 m n.p.m.

Idziemy na Śnieżkę

Najprościej dotrzeć na szczyt Śnieżki z Karpacza. Najłatwiejsza droga prowadzi szlakiem żółtym od węzła szlaków Karpacz Biały Jar przez Strzechę Akademicką i Kocioł Białego Jaru, gdzie zmieniamy szlak na czarny, aby dojść do ulokowanego u podnóża kulminacji Śnieżki Domu Śląskiego. Trasa prowadzi drogami bitymi. Z Domu Śląskiego na szczyt docieramy ścieżką szlakiem czerwonym lub wybrukowaną Drogą Jubileuszową.

Długość trasy: 8,3 km; czas przejścia: 3-4 godziny; przewyższenie: 950 metrów; 17 pkt GOT (8 w drugą stronę); trasa niezbyt trudna; w zimie wyznaczone tyczkami obejście fragmentu szlaku w okolicach Kotła Białego Jaru ze względu na zagrożenie lawinowe.

Bardzo ciekawym wariantem trasy prowadzącej na Śnieżkę jest trasa przez Kocioł Łomniczki. Idziemy cały czas szklakiem czerwonym od węzła szlaków Karpacz Biały Jar aż do Domu Śląskiego. Między Schroniskiem Nad Łomniczką a Domem Śląskim stosunkowo strome podeście i wart zobaczenia symboliczny Cmentarzyk Ofiar Gór.

Długość trasy: 7,7 km; czas przejścia: 3-4 godziny; przewyższenie: 920 metrów; 17 pkt GOT (8 w drugą stronę); trasa o średnim poziomie trudności; trasa jest niedostępna w zimie ze względu na zagrożenie lawinowe.

Węzeł szlaków Karpacz Biały Jar znajduje się przy przystanku autobusowym o tej samej nazwie. Można tutaj bez problemu dotrzeć autobusem PKS lub busem z Jeleniej Góry – około 30-40 połączeń w ciągu dnia, czas jazdy od 25 do 50 min., cena biletu od 5 do 8 zł, odjazdy z dworca autobusowego lub dworca kolejowego.


Ślęża 

Jeśli w pogodny, jasny dzień, z któregokolwiek szczytu Karkonoszy skierujemy wzrok w kierunku Wrocławia, dojrzymy na rozległej dolinie nadodrzańskiej ścielącej się u naszych stóp, w okolicy Świdnicy, wyniosłą, samotną, czarnym lasem pokrytą górę, która wystrzela nagle w niebo z równi śląskiej, chowając najczęściej swą głowę w obłoku. Jest to słynna Góra Sobótka - pisał w 1933 roku profesor Władysław Semkowicz, historyk i członek Polskiej Akademii Umiejętności w swojej pracy "Historyczno-geograficzne podstawy Śląska".

Ślęża to monumentalnie górujące nad okolicznymi równinami najwyższe wzniesienie (718 m n.p.m.) przedgórza sudeckiego. Góra już od epoki brązu stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego. Biskup merseburski Thietmar, żyjący w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego, w swej Kronice górę nazywa Mons Silensis, dodając, że z powodu „przeklętych praktyk pogańskich”, jakie tam odprawiano, darzona była ona wielką czcią przez wszystkich mieszkańców.

Pochodzące z tamtego okresu kamienne rzeźby są obecnie jedną z atrakcji Ślęży. Pierwsze z nich odkrył niemiecki turysta w 1733 roku. To właśnie licznie przybywający tu w kolejnych latach turyści rozsławili to miejsce i związane z nim legendy. Już od XIX wieku w zbudowanym na szczycie schronisku odbywały się komersy wrocławskich korporacji studenckich. Również po wojnie przybywano tu licznie, aby się bawić i odpoczywać, szczególnie weekendowymi pociągami z Wrocławia do Sobótki.

Widok na szczyt Ślęży, po prawej budynek schroniska / fot. Wojciech Głodek

Idziemy na Ślężę 

Obecnie nie ma już pociągów, chociaż trasa z Wrocławia do Świdnicy przez Sobótkę w końcu doczeka się remontu. Możliwe więc, że za kilka lat do podnóży Ślęży zawiozą nas Koleje Dolnośląskie. Jednak dopóki się to nie stanie, pozostaje korzystanie z komunikacji autobusowej. Można tu dotrzeć w niecałą godzinę jednym z ponad 20 połączeń z Wrocławia.

Szlaki na szczyt prowadzą z różnych stron, najlepiej wybrać się czerwonym prowadzącym przez centrum Sobótki. Na górę można dotrzeć w niecałe 2 godziny, właściwie niezależnie od pory roku. Wrócić warto szlakiem niebieskim prowadzącym koło zamku Sobótka Górka i starego browaru, w której to okolicy polecamy spróbować przepysznych ryb – o miejscu pisaliśmy na naszym blogu Smaki Dolnego Śląska.

Szlak czerwony z Sobótki (dworzec autobusowy, 5 min. do centrum): 5,2 km; czas przejścia: 2 godziny (z powrotem 1-1,5 godziny); przewyższenie: 500 m; 10 pkt GOT (w drugą stronę 5 pkt GOT). Trasa łatwa, poprowadzona leśnymi drogami.


Szlak niebieski z Sobótki Zachodniej (dworzec kolejowy, przystanek autobusowy, 40 min. do centrum): 5,9 km; czas przejścia: 2-2,5 godziny (z powrotem 1,5 godziny) ; przewyższenie: 550 m; 12 pkt GOT (w drugą stronę 6 pkt GOT). Trasa niezbyt trudna.


Śnieżnik

Śnieżnik leży trochę na uboczu tych najbardziej uczęszczanych szlaków. Na jego szczycie znajduje się rumowisko skalne, a poniżej – łąki górskie (to jedyny wierzchołek w tej części gór, który wystaje ponad granicę lasu). Pierwsze wycieczki krajoznawcze na Śnieżnik z niezbyt odległego uzdrowiska w Lądku-Zdroju miały miejsce już pod koniec XVIII wieku, jednak dopiero schronisko ufundowane na Hali pod Śnieżnikiem przez Mariannę Orańską - które notabene stoi do dzisiaj - spowodowało prawdziwy boom turystyczny.

Widok ze Śnieżnika / fot. Małgorzata Janda

Schronisko Pod Śnieżnikiem / fot. Marek Nużka

Od schroniska pod Śnieżnikiem na sam szczyt jest jeszcze kawałek drogi, ale warto tu przybyć, aby zobaczyć resztki fundamentów kamiennej wieży widokowej wzniesionej w 1899 roku przez Kłodzkie Towarzystwo Górskie. Nosiła imię cesarza Wilhelma i miała wysokość ponad 10 pięter! Niestety wysadzono ją w 1973 roku.

Śnieżnik, podobnie jak Śnieżka, jest górą graniczną. Po czeskiej stronie poniżej szczytu znajdują się ruiny schroniska księcia Lichtensteina wybudowanego na początku XX wieku przez Morawsko-Śląskie Towarzystwo Górskie. Schronisko, popadające już wcześniej w ruinę, wyburzono po praskiej wiośnie w ramach akcji uszczelniania granic. Zachował się jedynie postawiony obok niego w 1932 roku... mały słonik. Rzeźba na cokole powstała jako symbol niemieckiego stowarzyszenia artystycznego Jescher na dwudziestolecie otwarcia schroniska. Zaprojektowała ją Amei Halleger (żona Kurta Hallegera z Sumperka, jednego z liderów stowarzyszenia Jescher), a wykonała firma Förster ze Złotych Gór. Dziś jest to czeski symbol Śnieżnika.

Idziemy na Śnieżnik

Na Śnieżnik najłatwiej wejść z Międzygórza, przepięknego letniska stworzonego również przez Mariannę Orańską. Do Międzygórza jednak dostać się stosunkowo trudno, dociera tu zaledwie kilka autobusów z Kłodzka lub Bystrzycy Kłodzkiej (w dni wolne jest tylko 1 połączenie!). Dodatkowo mniej wprawni turyści nie powinni wybierać się na Śnieżnik w zimie, chociaż i w lecie często pogoda jest tu bardzo kapryśna i wejście może okazać się dużo trudniejsze niż na sporo wyższą Śnieżkę.

Z Międzygórza idziemy szlakiem czerwonym do schroniska "Na Śnieżniku" a dalej szlakiem zielonym. Długość trasy: 7,9 km; czas przejścia: 3-4 godziny (z powrotem 2-3 godziny); przewyższenie: 870 m; 16 pkt GOT (w drugą stronę 7 pkt GOT). Trasa niezbyt trudna.


Na Śnieżnik można również dostać się ze Stronia Śląskiego, do którego dotarcie jest już znacznie łatwiejsze niż do Międzygórza. Między Stroniem Śląskim a Kłodzkiem funkcjonuje od 17 do 25 połączeń w ciągu dnia, należy jednak uważać, bo ostatnie połączenie do Kłodzka w dni wolne jest już koło 18. Minusem szlaku ze Stronia Śląskiego jest fakt, że przez ponad połowę trasy prowadzi wzdłuż drogi jezdnej. Ze Stronia Śląskiego idziemy szlakiem żółtym do schroniska "Na Śnieżniku", a dalej szlakiem zielonym.

Długość trasy: 13,3 km; czas przejścia: 5 godzin (z powrotem 3-4 godziny); przewyższenie: 970 m; 23 pkt GOT (w drugą stronę 13 pkt GOT). Trasa niezbyt trudna, ale męcząca ze względu na długość.


Wielka Sowa

Czy potrafcie bez zastanowienia wskazać najwyższy szczyt środkowej części Sudetów? Wiele osób ma z tym problem. Mieliśmy go i my podając w pierwszej wersji tego artykułu, że jest to Wielka Sowa. A jak słusznie zauważył jeden z naszych Czytelników, jest to położona na granicy polsko-czeskiej Orlica - najwyższy szczyt polskiej części Gór Orlickich (1084 m n.p.m.). Jest nim jednak tak długo, dopóki będziemy myśleć o współczesnym Dolnym Śląsku. Jak podpowiada inny Czytelnik, gdy weźmiemy pod uwagę Śląsk historyczny, to wtedy Hrabstwo Kłodzkie nie było jego częścią, a więc i Orlica nie byłaby najwyższa. Inna sprawa, że wtedy jeszcze nie używano określenia Dolny Śląsk, a tylko Śląsk jako całość.

Skomplikowane. Dziś jednak - zgodnie z pierwotnym zamierzeniem - zabierzemy Was na Wielką Sowę, bo to jej tajemnicach chcieliśmy trochę jeszcze napisać, a na rozważania o granicach Dolnego Śląska zaprosimy w którymś z kolejnych artykułów.

Ponoć ze skarbami na Wielkiej Sowie został pochowany napoleoński generał, który straszył potem turystów, przechadzając się po szlakach w butach ze szkła. Może kolejne skarby ukryli tu uciekający pod koniec II wojny światowej Niemcy? To w tych okolicach zaczęto budować w największej tajemnicy i z ogromnym rozmachem system podziemnych sztolni i labiryntów.

Końcowy odcinek szlaku na Wielką Sowę, w tle szczyt wieży widokowej / fot. Marek Hrycak / cc-by-sa

Widok z wieży na Wielkiej Sowie / fot. Marek Nużka

"Dobrze poinformowani" mają niezbite dowody na przewożone tędy tajemnicze skrzynie. Skarby pojawiają się prawie wszędzie i to one tworzą specyficzny klimat tajemnicy w Górach Sowich, podsycany ciągle nowymi doniesieniami o odkryciu kolejnych sztolni i tuneli.

Idziemy na Wielką Sowę

Na szczyt najłatwiej wejść z Walimia, do którego docierają autobusy miejskie z Wałbrzycha. Są tylko 4 kursy w dni wolne; dwa jadą rano, a dwa kolejne - późnym popołudniem i wieczorem. W dni robocze kursów jest już 13, a do tego dochodzi 6 połączeń ze Świdnicą.

Można iść szlakiem żółtym (4,8 km; ok. 2 godziny pod górę i 1 godzinę w dół; przewyższenie: 550 m; odpowiedni 10 i 5 pkt GOT) lub łączonymi: szlakiem zielonym i niebieskim przez Przełęcz Walimską (6,5 km; ok. 2,5 godziny pod górę i 1,5 godzinę w dół; przewyższenie: 530 m; odpowiedni 11 i 6 pkt GOT). Obydwie trasy są niezbyt trudne i poprowadzone leśnymi dróżkami.




Bardziej zaawansowani turyści mogą się wybrać dłuższą trasą. Proponujemy wystartować w Ludwikowicach Kłodzkich, dokąd można dotrzeć jednym z sześciu połączeń kolejowych między Wałbrzychem a Kłodzkiem (średnio co 2 godziny).

Idziemy szlakiem zielonym (do skrzyżowania pod Gruntową), potem czarnym (do Sowiny) i znowu zielonym (do Wielkiej Sowy przez Sokolec). Długość trasy: 9,2 km; czas przejścia: 3-4 godziny (powrót o 1 godzinę krócej); przewyższenie: 700 m; 16 pkt GOT (10 pkt GOT w drugą stronę). Trasa niezbyt trudna, w dużej części poprowadzona leśnymi dróżkami.


✎ Wojciech Głodek, maj 2017