Dni Otwarte Zajezdni Popowice 2021

Zajezdnia Popowice w tym roku obchodzi swoje 120. urodziny. By ją zwiedzić, a przede wszystkim zobaczyć zgromadzone tam zabytkowe pojazdy komunikacji miejskiej, warto przyjść na Dni Otwarte. Ta coroczna impreza (tym razem to już szósta edycja) rozrosła się aż do dwóch dni – organizatorzy zapraszają w sobotę i niedzielę 18 i 19 września 2021 r. w godz. od 10 do 17. Przygotowano znane już atrakcje – m.in. wystawę zabytkowych pojazdów komunikacji miejskiej, linie specjalne, oprowadzanie po zajezdni, ale pojawi się także kilka niespodzianek. Najważniejsza to chyba prezentacja unikatowego tramwaju Maximum z 1901 r. po zakończonych pracach restauratorskich.

Fot. Tomasz Sielicki / Wagon po wstępnym lakierowaniu

 

Zajezdnia Popowice powstała w latach 1900–1901. Było to związane z elektryfikacją linii tramwajów konnych, które działały we Wrocławiu od 1877 r., ale w 1893 r. zyskały konkurencję w postaci tramwajów elektrycznych. Te wrocławianom bardzo przypadły do gustu i chcieli, by także na liniach tramwajów konnych pojawiły się wozy elektryczne. Po dłuższych przepychankach między władzami miejskimi a przewoźnikiem, czyli Breslauer Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft (Wrocławskie Towarzystwo Kolei Ulicznej), obie strony doszły do porozumienia i rozpoczął się proces elektryfikacji. W tym celu nie tylko trzeba było rozwiesić drut jezdny nad ulicami, który zapewniał napięcie, ale należało także wymienić tabor i stworzyć nowe zajezdnie. Stare nie spełniały bowiem wymogów obsługi nowoczesnych pojazdów. Poza tym w coraz dynamiczniej rozwijającym się Wrocławiu przez prawie ćwierćwiecze dotychczasowe zajezdnie niepostrzeżenie znalazły się prawie w centrum. Dla nowych obiektów znaleziono obszerne działki na obrzeżach miasta. 

Zajezdnię na Popowicach śmiało można nazwać głównym zakładem BSEG po elektryfikacji. Powstawał jako pierwszy. Działał już jesienią 1900 r. po to, aby umożliwić montaż nowych wagonów. Zasadniczą część zajezdni utworzyły dwie ceglane przelotowe hale postojowe. Każda posiadała siedem zamykanych drewnianymi wrotami torów, na których garażować mogło łącznie 56 tramwajów dwuosiowych.

Podczas Dnia Otwartego Zajezdni Popowice będzie można zobaczyć obie zabytkowe hale postojowe z początku XX w., ale także m.in. dawną łaźnię i kuźnię. Główną atrakcją imprezy są jednak zabytkowe pojazdy, które na co dzień stacjonują w zajezdni, a teraz będą wystawione na placu manewrowym przed halami. Do większości będzie można wejść, zasiąść za kierownicą lub pulpitem i poczuć się jak kierowa lub motorniczy.

Na terenie zajezdni zostaną wystawione pojazdy z różnych okresów – od niemieckich wagonów z początku XX w. i z dwudziestolecia międzywojennego przez pierwszy tramwaj polskiej produkcji powstały po II wojnie światowej i pierwszy polski tramwaj szybkobieżny po jeden z pierwszych niskopodłogowych autobusów, które były produkowane w naszym kraju. Najstarszy prezentowany pojazd zbudowano około 1892 r., zaś najnowsze w końcówce XX w. 

Poza taborem pasażerskim zaprezentowane zostaną także wagony techniczne, służące utrzymaniu torowisk i sieci trakcyjnej. Wrocław może bowiem poszczycić się niezwykle bogatą, unikatową kolekcją tramwajów gospodarczych, na którą składają się szlifierki do torów, wagon-opryskiwacz, wagony służące do przewozu piasku czy pługi wirnikowe. Najcenniejszy jest tu najstarszy wagon tramwajowy zachowany we Wrocławiu – lora wieżowa z 1892 r. przeznaczona do prowadzenia napraw i konserwacji wprowadzanej wówczas we Wrocławiu sieci trakcji elektrycznej.

Wśród pojazdów wyróżnią się dwa, których prace restauratorskie właśnie się zakończyły lub zbliżają się do finału. Cały proces restauracji zakończył się w przypadku tramwaju Maximum z 1901 r., który nierozerwalnie wiąże się zarówno z Zajezdnią Popowice, jak i elektryfikacją linii tramwajów konnych. 50 takich wagonów zamówiło Breslauer Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft po tym, jak podpisało z magistratem umowę, na mocy której otrzymało zezwolenie na elektryfikację dotychczas eksploatowanych tras miejskiej kolei konnej, jak wówczas je określano. Wagony te były konstruowane właśnie na Zajezdni Popowice. 

Wartość zachowanego tramwaju Maximum o numerze 325 wynika z tego, że czteroosiowe wagony z początku XX w. są obecnie niezwykłą rzadkością na skalę światową. W Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych można napotkać jedynie pojedyncze egzemplarze. Do tej pory tylko Berlin może pochwalić się trzema eksponatami obrazującymi różne stopnie modernizacji wagonów tego typu: od początku eksploatacji po przebudowy z okresu międzywojennego.

Maximum wygląd pierwotny

Maximum podczas I wojny światowej

Fot. Krzysztof Kokot / Rozbiórka wagonu 2014

Fot. Krzysztof Kokot / Wnętrze przed renowacją

Fot. Piotr Drab / Przenosiny wagonu 2005

 

Wrocław ma to szczęście, że w swej historii również posiadał podobne wagony oraz że możliwa jest rekonstrukcja chociaż jednego, który z pewnością stanie się atrakcją miasta. Cały proces odbudowy trwał od 2013 r. i pochłonął ponad milion złotych. Rozłożony był na pięć etapów. Tramwaj obecnie zachwyca secesyjnymi ornamentami na burtach, kunsztownym wnętrzem wyłożonym szlachetnymi gatunkami drewna (m.in. mahoń), zaś pod względem konstrukcyjnym wyróżnia się skrętnymi wózkami, w których jedna oś posiada koła o większej średni, zaś druga – o mniejszej.

Podczas Dni Otwartych Zajezdni Popowice będzie miała miejsce premiera tramwaju po odbudowie, przy czym w sobotę będzie można go podziwiać na placu, zaś w niedzielę o 12:00 wyruszy on wraz z paradą innych zabytkowych tramwajów, a potem w godzinach 13:00–16:00 będzie kursował po centrum miasta.
 

Drugim pojazdem, którego restauracja się kończy, jest kultowy autobus „Fredruś”, czyli kabriolet zbudowany na bazie autobusu miejskiego Jelcz 272 MEX. Powstał on w 1974 r. i do 2009 r. woził turystów i wrocławian, często czekając na pasażerów koło pomnika Aleksandra Fredry na Rynku. Niestety po awarii złe warunki przechowywania spowodowały, że w 2020 r. jego stan był fatalny. Wtedy rozpoczęto remont, który właśnie dobiega końca. Podobnie jak w przypadku Maximuma, autobus będzie można podziwiać na placu, a potem będzie uczestniczył w paradzie, przy czym ta wyruszy już w sobotę o 16:00.

Sobotni program Dni Otwartych Zajezdni Popowice jest nieco bogatszy. Do dyspozycji będziemy mieli m.in. wystawę zabytkowych tramwajów i autobusów przed halami, udostępnione wybrane hale Zajezdni Popowice, możliwość przejścia kanałem rewizyjnym pod tramwajem, pokazy pracy tramwajowego pługu odśnieżnego, wystawę wyświetlaczy i kasowników, zwiedzanie zajezdni z przewodnikiem oraz wykłady Tomasza Sielickiego, badacza historii komunikacji zbiorowej we Wrocławiu. Będą aż trzy linie specjalne wyruszające z zajezdni – zabytkowe tramwaje na linii M5 zawiozą nas do Dworca Głównego i Opery (i z powrotem), zaś autobusy będą kursować do Dworca Autobusowego przez Centrum Historii Zajezdnia (linia M10) i do Stadionu Wrocław (linia M21). W tym ostatnim przypadku będzie można przejechać się tzw. ogórkiem, czyli Jelczem 043. Kulminacją sobotnich wydarzeń będzie parada autobusów, która wyruszy z Zajezdni Popowice o 16:00 i uda się do centrum miasta. Zakończy się na ul. Kazimierza Wielkiego, skąd autobusy rozjadą się w różne części miasta, by odwieźć uczestników imprezy do domów.

W niedzielę nadal będzie można zobaczyć zabytkowe pojazdy na placu przed zajezdnią, choć będzie ich nieco mniej. Wynikać to będzie m.in. z tego, że w samo południe rozpocznie się parada tramwajowa, w której w pierwszą oficjalną podróż w pasażerami wyruszy tramwaj Maximum. Parada zakończy się przy Operze. Potem wszystkie uczestniczące w niej wagony będą kursować po centrum miasta w kierunku Nadodrza, nawiązując do trasy, na której w 1901 r. kursowały tramwaje Maximum. Zabytkowe wagony będą pojawiać się na przystankach co 10–20 minut. Wszystkie wagony wrócą na Zajezdnię Popowice na 16:00, zapewniając dojazd na zaczynający się wtedy koncert wrocławskich zespołów muzycznych. W niedziele nadal kursować będą linie M10 (Zajezdnia Popowice – Dworzec Autobusowy) i M21 (Zajezdnia Popowice – Stadion Wrocław).

Wszystkie atrakcje podczas Dni Otwartych Zajezdni Popowice są darmowe. Współorganizatorami wydarzenia poza Klubem Sympatyków Transportu Miejskiego są: Convention Bureau, Stowarzyszenie Promocji Sportu FAN, Towarzystwo Miłośników Wrocławia i Wrocław Rozmawia. Dni Otwarte Zajezdni Popowice 2021 organizowane są w ramach działań Small Scale Actions projektu FindYourGreatness realizowanego w ramach sieci URBACT III, współfinansowanego z Środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

HARMONOGRAM

18.09.2021 (10:00–17:00)

Oprowadzanie po zajezdni: 10:30, 11:30, 12:30, 13:30, 14:30

Pokazy pracy pługu wirnikowego: 10:20, 12:20, 14:20

Wykłady Tomasza Sielickiego o tramwaju Maximum: 11:00, 12:00

Odjazdy tramwajów zabytkowych Konstal 102Na lub Konstal 105Na na linii specjalnej M5 do Opery (i z powrotem): 9:30, 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:00, 14:30, 15:00

Trasa: Zajezdnia Popowice – Legnicka – pl. Jana Pawła II – Podwale – pl. Orląt Lwowskich – Piłsudskiego – pl. Legionów – Piłsudskiego – Arkady – Piłsudskiego – Dworzec Główny – Kołłątaja – Teatralna – pl. Teatralny (Opera)
pl. Teatralny (Opera) – Świdnicka – Podwale – pl. Orląt Lwowskich – Podwale – pl. Jana Pawła II – Legnicka – Zajezdnia Popowice
Tramwaje będą zatrzymywać się na wszystkich mijanych przystankach.

Odjazdy autobusu zabytkowego Jelcz M121MB na linii specjalnej M10 do Dworca Autobusowego przez Centrum Historii Zajezdnia (i z powrotem): 9:45, 10:45, 11:45, 12:45, 13:45, 14:45

Trasa: Kwiska – Legnicka – Na Ostatnim Groszu – Gądowianka – Klecińska – FAT – Grabiszyńska – Zaporoska – Owsiana – Swobodna – Sucha – Dworzec Autobusowy
Dworzec Autobusowy – Sucha – Swobodna – Owsiana – Zaporoska – Grabiszyńska – FAT – Klecińska – Gądowianka – Na Ostatnim Groszu – Legnicka – Kwiska
Autobus będzie zatrzymywać się na wszystkich mijanych przystankach.
Osoby podróżujące linią M10 dostaną bezpłatne wejściówki do Centrum Historii Zajezdnia.

Odjazdy autobusu zabytkowego Jelcz 043 na linii specjalnej M21 do Stadionu Wrocław (i z powrotem): 10:15, 11:15, 12:15, 13:15, 14:15, 14:50

Trasa: Zajezdnia Popowice – Legnicka – Lotnicza – Kosmonautów – al. Śląska – Stadion Wrocław (Królewiecka)
Stadion Wrocław (Królewiecka) – Maślicka – Pilczycka – Popowicka – Milenijna – Legnicka – Zajezdnia Popowice
Autobus nie będzie zatrzymywać się na przystankach. Wsiadanie tylko na Zajezdni Popowice i przy Stadionie Wrocław.

Parada autobusów przez ul. Legnicką do ul. Kazimierza Wielkiego: 16:00
Po paradzie autobusy rozjadą się w różne części miasta:
linia M11 do Zajezdni Popowice
linia M12 do FAT-u przez Renomę, Arkady, pl. Legionów i ul. Grabiszyńską
linia M13 do Księża Małego przez ul. Traugutta, Krakowską
linia M14 na Gaj przez Dworzec Autobusowy, ul. Bardzką
linia M15 na ul. Litewską przez pl. Grunwaldzki, ul. Kochanowskiego, Psie Pole
linia M16 na Bartoszowice przez pl. Grunwaldzki, ul. Wróblewskiego, ul. Olszewskiego
linia M17 na Wojnów przez pl. Grunwaldzki, ul. Mickiewicza
linia M18 na Muchobór Wielki przez Renomę, Arkady, pl. Powstańców Śląskich, ul. Racławicką, ul. Wiejską
linia M19 do Hydropolis
linia M20 na ul. Paprotną przez pl. Grunwaldzki, Kochanowskiego, Kromera
Autobusy będą zatrzymywały się na wybranych przystankach.

Przez cały dzień:

• wystawa zabytkowych tramwajów i autobusów przed halami Zajezdni Popowice
• prezentacja wyremontowanych: tramwaju Maximum z 1901 r. i autobusu Jelcz 272 MEX „Fredruś” z 1972/74 r.
• udostępnione wybrane hale Zajezdni Popowice
• możliwość przejścia kanałem rewizyjnym pod tramwajem
• interaktywna wystawa wyświetlaczy i kasowników
• stoisko Wrocławskiej Komunikacji
• sklepik z pamiątkami
• wystawa prac plastycznych w łaźni
• wystawa wrocławskich neonów
• foodtracki (Gastromiasto)

19.09.2021 (10:00–17:00)

Wykład Tomasza Sielickiego o tramwaju Maximum: 11:00

Odjazdy autobusu zabytkowego Jelcz M121MB na linii specjalnej M10 do Dworca Autobusowego przez Centrum Historii Zajezdnia (i z powrotem): 9:45, 10:45, 11:45, 12:45, 13:45, 14:45

Trasa: Kwiska – Legnicka – Na Ostatnim Groszu – Gądowianka – Klecińska – FAT – Grabiszyńska – Zaporoska – Owsiana – Swobodna – Sucha – Dworzec Autobusowy
Dworzec Autobusowy – Sucha – Swobodna – Owsiana – Zaporoska – Grabiszyńska – FAT – Klecińska – Gądowianka – Na Ostatnim Groszu – Legnicka – Kwiska
Autobus będzie zatrzymywać się na wszystkich mijanych przystankach.
Osoby podróżujące linią M10 dostaną bezpłatne wejściówki do Centrum Historii Zajezdnia.

Odjazdy autobusu zabytkowego Jelcz 043 na linii specjalnej M21 do Stadionu Wrocław (i z powrotem): 10:15, 10:45, 12:15, 12:45, 13:15, 13:45, 14:15, 14:45, 15:15

Trasa: Zajezdnia Popowice – Legnicka – Lotnicza – Kosmonautów – al. Śląska – Stadion Wrocław (Królewiecka)
Stadion Wrocław (Królewiecka) – Maślicka – Pilczycka – Popowicka – Milenijna – Legnicka – Zajezdnia Popowice
Autobus nie będzie zatrzymywać się na przystankach. Wsiadanie tylko na Zajezdni Popowice i przy Stadionie Wrocław.

Parada tramwajów przez ul. Legnicką, pl. Jana Pawła II, pl. Legionów, Dworzec Główny do Opery: 12:00
Potem tramwaje będą kursować z częstotliwością co około 10–20 minut na trasie nawiązującej do przebiegu linii, na której w 1901 r. kursowały tramwaje Maximum:
pl. Teatralny (Opera) – Świdnicka – Arkady – Piłsudskiego – Dworzec Główny – Kołłątaja – Teatralna – Widok – Szewska – Grodzka – Most Uniwersytecki – Drobnera – Łokietka – Chrobrego – pl. Powstańców Wielkopolskich (Dworzec Nadodrze)
pl. Powstańców Wielkopolskich (Dworzec Nadodrze) – Chrobrego – Łokietka – Drobnera – Most Uniwersytecki – Grodzka – Nowy Świat – Kazimierza Wielkiego – Widok – pl. Teatralny (Opera)

Koncert: 16:00
Dojazd na koncert zapewnią zabytkowe tramwaje – odjazdy z Opery o godz. 15:20, 15:30, 15:40

Przez cały dzień:

• wystawa zabytkowych autobusów przed halami Zajezdni Popowice
• wystawa prac plastycznych w łaźni
• wystawa wrocławskich neonów
• foodtracki (Gastromiasto)
• sklepik z pamiątkami
• inscenizacje związane z Twierdzą Wrocław
• wystawa kolejowa na Dworcu Głównym organizowana przez Klub Sympatyków Kolei